Nurty psychoterapeutyczne – przewodnik

Jeśli nie wiesz co Ci dolega, pierwszym zalecanym krokiem jest udanie się do psychologa-diagnosty. Psycholog może przeprowadzić proces diagnostyczny poprzez wywiad i wykorzystanie rozmaitych testów psychologicznych. Dzięki temu otrzymuje się dokładne wyniki i opis w postaci opinii psychologicznej, która ułatwi podjęcie dalszych kroków, w tym wybór odpowiedniego leczenia (u psychoterapeuty i/lub psychiatry). Udanie się do diagnosty zmniejsza ryzyko błędnej diagnozy, co przekłada się na większą skuteczność kolejnych kroków.

Psychoterapia jest procesem terapeutycznym, który ma na celu wpływanie na myśli, emocje, zachowania i funkcjonowanie jednostki. Wpływ psychoterapii na budowę sieci neuronalnych w mózgu jest badany, i choć istnieje wiele czynników wpływających na ten proces, istnieją dowody na to, że psychoterapia może mieć efekty neuroplastyczne.

Neuroplastyczność odnosi się do zdolności mózgu do reorganizacji swojej struktury i funkcji w wyniku doświadczeń i uczenia się. Badania sugerują, że regularna praktyka psychoterapii może prowadzić do zmian w mózgu poprzez tworzenie nowych połączeń między neuronami, wzmacnianie istniejących połączeń i modyfikację aktywności neuronalnej.

Istnieje wiele różnych mechanizmów, przez które psychoterapia może wpływać na mózg. Wśród podstawowych zadań psychoterapii można wymienić:

1. Łagodzenie objawów,
2. Zwiększenie wglądu,
3. Naukę regulacji emocji,
4. Zmianę myśli i przekonań, tworzenie nowych schematów narracyjnych,
5. Tworzenie nowych wzorców zachowań,
6. Zwiększenie poczucia sprawstwa,
7. Poprawa poczucia własnej wartości,
8. Praca w obszarze tożsamości.

Istnieje wiele różnych nurtów psychoterapii, z których każdy ma swoje unikalne cechy i podejścia. Wybór odpowiedniego nurtu zależy od indywidualnych potrzeb, preferencji i celów pacjenta. Poniżej przedstawiamy charakterystykę kilku popularnych nurtów psychoterapii oraz sugestie dotyczące ich wyboru przy konkretnych problemach.

Psychoterapia psychodynamiczna

Psychoterapia psychodynamiczna to forma terapii oparta na teorii psychodynamicznej, która zakłada, że doświadczenia, relacje, emocje i konflikty z przeszłości ukształtowały obecne funkcjonowanie psychiczne. Terapeuta psychodynamiczny skupia się na badaniu nieświadomych procesów, wewnętrznych konfliktów, relacji z innymi ludźmi (zarówno obecnymi, jak tymi z przeszłości) oraz na rozwijaniu świadomości i zrozumienia siebie.

W psychoterapii psychodynamicznej terapeuta i pacjent współpracują, aby zgłębić i zrozumieć głęboko zakorzenione przyczyny trudności emocjonalnych i stosunków międzyludzkich i nieświadomych wzorców zachowań, które ukształtowały wydarzenia i relacje z przeszłości.

Sesje odbywają się zazwyczaj 2 razy w tygodniu i skupiają się na rozmowie, refleksji, interpretacji i badaniu nieświadomych procesów, przekonań, emocji i pragnień. Terapeuta zachęca pacjenta do swobodnego wyrażania myśli i uczuć, co może pomóc w odkrywaniu ukrytych motywów i rozwiązywaniu wewnętrznych konfliktów.

Celem psychoterapii psychodynamicznej jest zwiększenie świadomości pacjenta o swoim wewnętrznym życiu psychicznym, przekonaniach na swój temat oraz otaczającego świata, rozwinięcie zdolności do radzenia sobie z trudnościami emocjonalnymi i tworzenie zdrowszych relacji z innymi ludźmi.

Psychoterapia psychodynamiczna jest szczególnie skuteczna w przypadku problemów związanych z relacjami interpersonalnymi i rozwojem osobowości oraz depresją.

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) to forma terapii, która skupia się na identyfikowaniu i zmianie myśli i zachowań, które przyczyniają się do trudności emocjonalnych i psychologicznych. CBT opiera się na założeniu, że nasze przekonania, interpretacje sytuacji i sposoby reagowania mają wpływ na nasze samopoczucie i funkcjonowanie. Terapeuta CBT wspomaga pacjenta w identyfikacji negatywnych wzorców myślowych oraz w nauce zdrowszych strategii radzenia sobie.

W psychoterapii poznawczo-behawioralnej terapeuta i pacjent współpracują, aby zrozumieć zależności między myślami, uczuciami i zachowaniami. Terapeuta pomaga pacjentowi zidentyfikować negatywne lub nierealistyczne myśli, które mogą prowadzić do trudności emocjonalnych, takich jak lęk czy depresja. Następnie razem opracowują i wdrażają strategie mające na celu zmianę tych myśli i zachowań na bardziej pozytywne i konstruktywne. Terapeuta często korzysta z różnych technik, takich jak trening umiejętności radzenia sobie, przeciwdziałanie myślom negatywnym, eksponowanie czy analiza rozpadu, aby wspierać pacjenta w procesie zmiany.

Sesje terapeutyczne w CBT są zwykle skoncentrowane na bieżących trudnościach pacjenta. Terapeuta i pacjent wspólnie ustalają cele terapeutyczne i pracują nad konkretnymi strategiami, które mogą pomóc pacjentowi osiągnąć te cele. Terapia często ma charakter krótkoterminowy i skupia się na zdobyciu konkretnych umiejętności radzenia sobie z trudnościami w codziennym życiu. Pacjent może otrzymać zadania do wykonania poza sesjami, aby praktykować nowe umiejętności i utrwalać pozytywne zmiany.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest ukierunkowana na terapię krótkoterminową, skoncentrowaną na konkretnej trudności, z wyraźnie określonymi celami i strategiami. CBT jest skuteczną formą terapii w leczeniu różnych zaburzeń, takich jak depresja, lęki, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne czy zaburzenia odżywiania. Terapeuta CBT działa jako partner wspierający pacjenta w procesie zmiany myśli i zachowań, co prowadzi do poprawy funkcjonowania i samopoczucia emocjonalnego.

Terapia humanistyczna

Ten nurt skupia się na wzmacnianiu rozwoju osobistego, samowiedzy i samorealizacji pacjenta. Terapeuta stwarza bezpieczną i wspierającą przestrzeń, w której pacjent może eksplorować swoje emocje, wartości i cele życiowe. Terapia humanistyczna jest szczególnie skuteczna dla osób poszukujących głębszego znaczenia życia, pracy nad samoakceptacją i rozwojem duchowym.

Terapia systemowa

Psychoterapia systemowa to forma terapii, która skupia się na badaniu i leczeniu problemów psychicznych poprzez analizę interakcji między członkami systemu społecznego, takiego jak rodzina, para czy grupa. Terapeuta systemowy bada dynamikę, wzorce komunikacji i relacje między poszczególnymi członkami systemu, zwracając uwagę na kontekst społeczny, w którym funkcjonują. Celem terapii systemowej jest zrozumienie wpływu systemu społecznego na doświadczenia i trudności pacjenta oraz wprowadzenie zmian w interakcjach międzyludzkich, które przyczynią się do poprawy funkcjonowania psychicznego.

W psychoterapii systemowej terapeuta i pacjenci pracują jako zespół, aby odkryć i zrozumieć wzorce i dynamikę, które przyczyniają się do problemów. Terapeuta angażuje się w aktywną interakcję z członkami systemu, słucha ich perspektyw, zadaje pytania i bada związki między różnymi członkami. Terapia systemowa często wykorzystuje techniki, takie jak reframe’ing, czyli reinterpretacja sytuacji z nowej perspektywy, aby zmienić sposób postrzegania i rozumienia problemów. Terapeuta systemowy może również stosować techniki restrykcji lub powtórzenia, które pomagają w identyfikacji wzorców komunikacji i zachowań.

Sesje terapeutyczne w psychoterapii systemowej mogą obejmować całą rodzinę, parę lub grupę. Terapeuta stwarza bezpieczne i wspierające środowisko, w którym członkowie systemu mogą dzielić się swoimi doświadczeniami, emocjami i obawami. Terapeuta pomaga członkom systemu w identyfikacji i eksploracji trudności oraz wspiera ich w opracowywaniu konkretnych strategii zmiany. Terapia systemowa często dąży do wzmocnienia zdrowych relacji, komunikacji i wzajemnego wsparcia w celu poprawy ogólnego funkcjonowania systemu społecznego.

Psychoterapia systemowa jest skuteczną formą terapii w leczeniu różnych problemów, takich jak konflikty rodzinne, problemy małżeńskie, trudności wychowawcze czy problemy interpersonalne. Terapeuta systemowy pracuje nie tylko z jednostką, ale również z kontekstem społecznym, w którym jednostka funkcjonuje. Poprzez zmianę wzorców komunikacji i interakcji, terapia systemowa dąży do poprawy funkcjonowania i relacji w całym systemie społecznym pacjenta.

Terapia integracyjna

Ten nurt psychoterapii łączy różne podejścia i techniki z różnych nurtów terapeutycznych, tworząc kompleksowe podejście do leczenia. Terapia integracyjna dostosowuje się do indywidualnych potrzeb pacjenta, łącząc elementy psychodynamiczne, poznawczo-behawioralne, humanistyczne i innych nurtów terapeutycznych w celu uzyskania jak największego efektu terapeutycznego. Terapeuta integracyjny dostosowuje się do preferencji, stylu pracy i celów pacjenta, tworząc spersonalizowany plan terapeutyczny.

Terapia psychoanalityczna

Terapia psychoanalityczna jest formą psychoterapii opartą na teorii psychoanalizy Sigmunda Freuda. Podstawą terapii psychoanalitycznej jest założenie, że nasze nieświadome procesy, popędy i konflikty mają wpływ na nasze zachowanie i funkcjonowanie psychiczne. Terapeuta psychoanalityczny dąży do zrozumienia i uświadomienia pacjentowi nieświadomych czynników, które mogą przyczyniać się do trudności emocjonalnych i psychologicznych.

W terapii psychoanalitycznej terapeuta i pacjent spotykają się regularnie na sesjach, podczas których pacjent opowiada o swoich myślach, uczuciach i marzeniach, niezależnie od tego, czy są one świadome czy nieświadome. Terapeuta aktywnie słucha pacjenta, analizuje jego wypowiedzi i poszukuje powtarzających się tematów, symboli czy konfliktów. Ważnym elementem terapii psychoanalitycznej jest interpretacja, czyli odkrywanie i wyjaśnianie nieświadomych procesów, które wpływają na funkcjonowanie pacjenta.

Terapia psychoanalityczna często trwa przez długi czas – nawet kilka lat, co umożliwia głębszą eksplorację i zrozumienie nieświadomych aspektów osobowości pacjenta.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR)

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach to podejście terapeutyczne, które skupia się na identyfikowaniu i rozwijaniu konstruktywnych rozwiązań dla problemów emocjonalnych i psychologicznych. W TSR nie skupia się się na analizie przyczyn problemów, ale raczej na budowaniu konkretnych strategii, które mogą pomóc pacjentowi osiągnąć pożądane zmiany. TSR zakłada, że pacjent posiada zasoby i umiejętności do rozwiązania swoich problemów, a celem terapeuty jest wspieranie go w odkrywaniu i rozwijaniu tych zasobów.

Podczas terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach terapeuta angażuje się w współpracę z pacjentem w celu ustalenia celów terapeutycznych i identyfikacji sytuacji, w których problemy nie występują lub są mniej uciążliwe. Terapeuta stawia pytania, które pomagają pacjentowi spojrzeć na sytuację z innej perspektywy i rozważyć alternatywne podejścia. Często wykorzystuje się skalowanie, które pomaga pacjentowi ocenić, na skali od 0 do 10, stopień zaangażowania w danym problemie lub postęp w osiąganiu celów. Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach często jest skoncentrowana na terapii krótkoterminowej i ma na celu osiągnięcie szybkich i trwałych zmian.

Gestalt

Terapia gestalt to innowacyjne podejście terapeutyczne, które skupia się na badaniu i rozwijaniu świadomości jednostki poprzez doświadczanie i wyrażanie tu i teraz. Celem terapii gestalt jest integracja różnych aspektów osobowości, zwiększenie samoświadomości oraz rozwinięcie zdolności do pełnego przeżywania i działania w chwili obecnej. Terapeuta gestalt, często pracujący w sposób eksperymentalny, wspiera pacjenta w badaniu jego myśli, emocji, ciała i zachowań, zwracając uwagę na całościowy obraz jednostki.

Podczas terapii gestalt ważną rolę odgrywa tu i teraz, czyli skupienie się na bieżących doświadczeniach pacjenta. Terapeuta zachęca pacjenta do skoncentrowania się na tym, co aktualnie się dzieje w jego wnętrzu i w otoczeniu. Praca z ciałem jest również istotnym elementem terapii gestalt, ponieważ emocje i doświadczenia są ucieleśnione. Terapeuta może wykorzystywać różne techniki, takie jak role-playing, dramatyzację czy puste krzesła, aby pomóc pacjentowi zwiększyć świadomość i eksplorować różne aspekty swojej osobowości.